Reykjavík
Ég lét þess getið í umfjöllun á RÚV í vikunni,
https://www.ruv.is/utvarp/spila/thetta-helst/33405/9uicrr
að ástæða þess að svo kalt var í janúar 1918 samanborið
við frostið nú hafi verið sú að hafís norður af landinu hafi veri sérlega mikill.
Reyndar var útbreiðslan me mesta móti og lagðist hann að me allri norðurströndinni
um leið og kólnaði. Þegar var hvað kaldast varð um 20. janúar hafi eyjan Ísland
verið í raun hluti af samtengdu meginlandi yfir til Grænlands.
Nú er staðan allt
önnur og því ekki kaldara en raun ber vitni miðað við hvað N-áttin hefur verið
ríkjandi og heimskautaloftið algengt hér nærri.
Merkilegt nokk
hefur hafísútbreiðsla ekki aukist að ráði í Austur-Grænlandsstraumnum síðustu
vikurnar. Jaðarinn er nærri meðallegu árstímans. Reyndar virðist ísinn hafa aukist
eitthvað að umfangi norðan Jan Mayen í
straumnum. Líklega er það ís kominn úr Íshafinu.
Sjá hefur mátt á
tunglmyndum að undanförnu að sjór hefur verið að frjósa í kuldanum. Það er
nýmyndun íss. Í hvössum N-vindinum hefur þessi nýi ís brotnað upp og
útbreiðslan því ekki verið að aukist.
Ísþrýstingurinn að
norðan er líka óvenjulítill eftir mörg mögur ísaár í sjálfu Íshafinu eins og
kunnugt er.
Sjá má á ískorti NSIDC að ástandið á okkar slóðum er eðlilegt. Hins vegar óvenju lítill ís við Svalbarða og norðantil í Barentshafi.
Greining ECMWF
spálíkansins á yfirborðshita sjávar sýnir greinilega tungu af köldum sjó fyrir austan
land. Hún er eðlileg á einhverju formi. Stundum mjó og ræfilsleg, en nú er hún
stærri og meir um sig. Þar eiga ríkjandi N-vindar sinn þátt. Í kjarna hennar undan
Langanesi er ískaldur pólsjór þar sem selta er lág og sjávarhitinn um 0°C
Seinna kortið sýnir frávik sjávarhitans miðað við árstíma. Kaldi sjórinn fyrir austan er um þessar mundir allt að 1 stigi kaldari en að jafnaði og enn kaldara er norður af Langanesi. Hlýsjórinn vestur með landinu og á Grænlandssundi hefur hins vegar ekkert gefið eftir.
Fjólubláa tungan
norður við Jan Mayen sýnir mikla útbreiðslu pólsjávar. Þar getur hæglega
myndast talsverður nýr ís skapist til þessa réttar aðstæður meða hægum vindi og
kyrrum sjó.
NA-áttin að undanförnu heldur pólsjónum frá og upp að strönd Grænlands. Eftir leysinguna um komandi helgi er að sjá í spám aukin SV- og V-þátt vindsins hér yfir á stóru svæði. Einnig við ísjaðarinn norðurundan. SV-átt í nokkurn tíma hægir á rennsli hafíssins með A-Grænlandsstraumnum og seltulitli pólsjórinn fær frekari útbreiðslu fyrir norðan land. Geri hægan vind og kyrran sjó í kjölfarið með frosti verða til góð skilyrði til nýmyndunar íss hér norðurundan.
Segja má að
tíðarfarið frá því í byrjun desember hafi plægt jarðveginn fyrir kaldari sjó og
nýmyndun. Þá eru vikur í kjölfarið með SV-átt engin óskastaða.
Ísþrýstingingurinn
úr norðri er þó það lítill að ólíklegt má telja að hafís geris sig heimakominn þátt
fyrir óhagstæða vinda. Svalur sjór getur
hins vegar náð meiri útbreiðslu fyrir vikið norður og austur af landinu, jafnvel yfir Atlantssjóinn úti fyirr Húnaflóa. Og haft
sitt að segja m.a. fyrir næringarbúskap sjávar og jafnvel veður í vor og
komandi sumar norðan- og austanlands.
Allt eru þetta þó
vangaveltur í ætt við; ef.. og hefði..félag það sem kennt er við Þórarinn
Eldjárn!
*Myndin er frá Siglufirði 9. mars 1965 og birtist í Morgunblaðinu. Ljósmyndari: Steingrímur.
